Rechtspraak en coronacrisis: Laat rechtszaken gewoon doorgaan!

Al jaren is er sprake van een digitalisering van de rechtspraak. Zo staan er tegenwoordig grote schermen in de rechtszaal, waar rechters én officier van justitie het (straf)dossier kunnen lezen. Dossiers worden aan strafrechtadvocaten (verplicht) in een beschermde digitale omgeving verstrekt en nieuwe stukken worden daarin geupload.

Dat gaat de goede kant op zou je zeggen. Immers, digitalisering is in heel Nederland aan de gang. Zo kan je ook tijd en kosten besparen.

Als advocaat in Breda (en strafrechtadvocaat in heel Nederland) verbaas ik mij al jaren over de moeizame uitvoering van dit digitaliseringsproject. Met een absoluut dieptepunt (of hoogtepunt, het is zoals je het wil zien), een zitting eind 2019 waar ik een vrijspraak bereikte door een foto op mijn eigen (digitale) laptop te laten zien aan de zittingsrechter. 'Die hebben wij niet, riep ze uit'. Vervolgens wees ik haar op het feit dat dit een dossierfoto was die ik had ingezoomd op mijn laptop, om details te laten zien die van belang waren'. 'Dat kunnen wij niet, was de reactie' waarna een vrijspraak volgde omdat de auto die ik inzoomde, níet de auto was die door aangever was omschreven in de aangifte.

Kortom, als ik niet met mijn zoombare laptop was verschenen, was dus gewoon iemand ten onrechte veroordeeld!

Ook verbaas ik mij al jaren over de negentien verschillende rechtbanken in Nederland. Na een fusie waarbij de rechtbanken grotendeels voor de vorm zijn samen gegaan (als je de rechtbank Zeeland-West Brabant belt krijg je nog steeds de vraag: "Welke strafgriffie wilt u spreken, Breda of Middelburg?). Het beleid wordt door vele verschillende gerechtsbesturen vastgesteld en wijkt onderling enorm af.

Zo moet ik naar het Hof Arnem faxen (weet u nog, zo een apparaat dat piept om verbinding te maken), móet ik naar het Hof Amsterdam mailen, geeft de ene griffier aan: 'Ik stuur het dossier per post, wij mogen niet e-mailen', etcetera. Dossiers van meervoudige strafkamer zaken worden soms digitaal verstrekt en soms niet. Andere dossiers komen jarenlang per post (zogenaamde 'Compas zaken'). Etcetera.

Kennelijk is de rechtspraak niet eens in staat om gezamenlijk afspraken te maken over zaken als mailbeleid, faxbeleid en verstrekkingsbeleid.

Mogelijk door toedoen van de vele gerechtsbesturen óf de raad voor de rechtsspraak, die samen kennelijk niet in staat zijn om een eenduidig voor élke Nederlander gelijk beleid vast te stellen.

De vraag dient zich dan ook aan: 'Als men al niet in staat is dit soort eenvoudige zaken te stroomlijnen, hoe moet dat dan in tijden van crisis?'

Corona crisis en de rechtspraak; de 'vergaderraad voor de rechtspraak'

Dit onvermogen om in oplossingen te denken kan helaas niet beter naar voren komen dan in deze tijd van crisis.

De oplossing van de rechtspraak is namelijk om ten eerste alle gerechten dicht te doen en ten tweede geen zaken meer te behandelen. Althans, slechts spoedeisende zaken.

Maar wat zíjn spoedeisende zaken eigenlijk? Dát is dus weer ter beroordeling kennelijk aan elk gerecht zelf. Zo loopt er in mijn praktijk een spoedeisend kort geding (het woord zegt het al: 'spoedvoorziening') over rectificatie. Behandeling wordt geannuleerd, zónder enige toelichting. Na meermaals bezwaar maken komt als antwoord: 'De rechter heeft besloten dat het geen spoedeisende zaak is in de corona regeling'.

En dát was het dan weer....

En waarom kunnen de zaken eigenlijk niet gewoon digitaal worden afgewerkt in deze tijden van crisis?

Zowel ik als diverse advocaat-collegae verbazen ons de schellen van onze ogen dat zaken niet gewoon worden behandeld. Terwijl ik en mijn collegae met cliënten nu skype-vergaderen, microsoft teams installeren en zaken gewoon door laten lopen, is de rechtspraak al tijdenlang bezig met 'lijstjes maken'. Na 6 april gaat mogelijk het 'lijstje' over de spoedeisendheid van zaken worden aangepast. Om vervolgens ongetwijfeld weer zaken geannuleerd te zien worden op grond van de beslissing van een individuele rechter.

In welk tijdperk lééft de rechtspraak eigenlijk, zo vraag ik mij af. Juist dit soort tijden zijn, hoe naar ze ook zijn, bij uitstek de momenten om digitalisering én innovatie te laten zien. Bél advocaten op, vraag of ze gemachtigd zijn (óf email ze). Vervolgens kunnen al deze zaken doorgaan. Zét een live-stream verbinding op voor publiek! Tot dat moment is er een noodsituatie en kan publiek zich aanmelden als er acute belangen van aanwezigheid zouden zijn. Regel voor die uitzonderingssituaties een kamertje apart in een rechtbank die na elk gebruik wordt gereinigd.

Het zijn zomaar wat ideeën, voor vervanging van 'het lijstje'.

Op deze manier hadden 80% van de strafzaken, zo schat ik in, doorgang kunnen vinden. Een enorme kostenpost voor overheid en rechtpraak minder. Bovendien staat de sociale advocatuur het water aan de lippen (zie vereniging advocatenbelangen en de vele publicaties daarover de afgelopen jaren). Door nú intake, zakenstroom én zakenafhandeling stil te leggen, is dat voor veel advocatenkantoren de nekslag.

Temeer nu verdere hulp van de overheid afwezig blijkt te blijven..

Rechtpraak en overheid: Denk alsjeblieft in oplossingen in plaats van in problemen!

Dit stuk schrijf ik niet om de sociale advocatuur te redden, hoezeer dat ook nodig kan zijn.  Ik schrijf het om de overheid op te roepen in oplossingen te denken in plaats van in problemen, in deze bijzondere tijden.

Stop met vergaderen en lijstjes maken, ga zittingen doen!

Dat ben je ook je burgers verschuldigd die nu maar afwachten, omdat hun zaken niet 'urgent genoeg zouden zijn'  Deze zaken kúnnen niet blijven liggen, niet in het strafrecht, maar ook niet in het familierecht en het bestuursrecht. 

Daarmee kunnen alle doelen worden bereikt: De rechtspraak doet zaken af en 'draait productie', de (sociale) advocatuur kan zaken doen en hun hoofd overeind houden én - last but not least - burgers kunnen hun recht krijgen en het vertrouwen in de rechtspraak behouden.

Mijn computer staat aan. Ik zit er klaar voor!

mr. Sander Arts is 21 jaar advocaat en werkt in Breda en landelijk als strafrechtadvocaat

Dit artikel verscheen eerder in magazine het Advocatenblad en op nieuwssite www.advocatie.nl

Deze publicaties artikelen zijn aan de zijkant van deze pagina te downloaden in PDF