Tijd voor pro deo taks?

Mr. Sander Arts pleit een pro-deo taks in te voeren in plaats van een grote korting op het tarief van een pro-deo advocaat. Dit is staatssecretaris van plan in het kader van (doorgeschoten) bezuinigingen op de gefinancierde rechtsbijstand. Het artikel verscheen eerder in NRC-Next en het advocatenblad.

Lees hieronder het artikel. 

Hoewel de term pro deo al eeuwen gebruikt wordt, dekt die sinds de komst van de Wet rechtsbijstand aan on- en minvermogenden in 1958 de lading niet meer. Auteurs pleiten voor de invoering van een pro deo-taks.

Dankzij de Wet rechtsbijstand aan on- en minvermogenden hoeven advocaten pro deo werk niet meer gratis te doen; en sinds het systeem in de jaren ’80 verder opgetuigd is, werkt de sociale advocatuur niet langer onder het minimumloon. Juist in diezelfde periode, althans voor zover wij konden nagaan, nam een belangrijk deel van de Nederlandse advocatuur de achterdeur en besloot de aloude plicht gewoonweg vaarwel te zeggen. Minderbedeelden waren niet meer welkom. 
En zo is het gekomen dat als een minderbedeelde het advocatenkantoor van de staatssecretaris (348 euro per uur) opbelt, die al door de telefoniste wordt afgewimpeld. De schoorsteen moet roken.

Dode letter
Ondertussen krijgt, ook anno 2013, iedere advocaat-stagiaire bij de beroepsopleiding voor de advocatuur nog wel braaf de stelling mee dat iedere advocaat een deel van zijn praktijk aan toevoegingen behoort te besteden. Maar het is een dode letter. En met landelijke dekens die de laatste jaren alleen nog van dure kantoren afkomstig zijn, is niet te verwachten dat daar verandering in optreedt. 
Onze vorige deken, Jan Loorbach, beweerde op enig moment zelfs dat zijn kantoor (Nauta Dutilh) niet de kennis zou hebben om toevoegingszaken te doen. Terwijl de zaak toch echt dezelfde blijft: alleen de vergoeding is minder.

Natuurlijk hebt u meegekregen dat veel advocaten onlangs hebben gestaakt in verband met de zoveelste wetswijziging waarmee het systeem van gefinancierde rechtsbijstand de laatste jaren weer wordt afgebroken. Enorme stijgingen van eigen bijdragen (bijstandsgerechtigden: 193 euro; gezinnen met bruto 2.700 euro per maand: 811 euro) en griffierechten vormen inmiddels een onredelijke toegang tot het recht. En ondanks recente verlagingen van de toch al niet riante vergoedingen, wil de staatssecretaris deze voor sommige gevallen nu nog eens met 30 procent verlagen. 
Wat velen niet weten: het gaat daarbij onder andere om de uurvergoeding, nadat een advocaat in die zaak al 16 uur ‘voor niets’ heeft gewerkt. Voor de benodigde werkzaamheden tussen het 8ste en 24ste uur geldt namelijk een vergoeding van welgeteld 0 euro.

Even simpel als charmant 
Over de vergoedingen valt veel te zeggen; evenals over het rechtstatelijk minimum waar we nu onder lijken te zakken. Het lijkt daarbij vooral over strafrecht- en asieladvocaten te gaan. Maar wordt het niet eens tijd voor een bredere, meer fundamentele herbezinning? Wat hield het officium nobile ook alweer in? En waarom doet niet iedereen bijvoorbeeld 20 procent aan toevoegingszaken? Op deze vragen zullen de grote kantoren ontwijkend antwoorden. Feit blijft echter dat zij liever krenten eten dan pap.

Met de bezuinigingen van dit moment is naar ons oordeel het punt aangekomen om de gehele advocatuur erbij te betrekken. Onze oplossing is vervolgens even simpel als charmant. Doet een advocaat geen toevoegingen? Prima. Dan betaalt deze een bijdrage aan het systeem. Nog simpeler: iedere advocaat betaalt over zijn gehele omzet in ‘betalende’ zaken een pro deo-taks. 
Met een totale omzet van 4 miljard euro levert 3 procent een bedrag van 120 miljoen euro op. Dat is meer dan benodigd is. Een duurzame mix van overheid, markt en solidariteit, maar bovenal: een herstel van de aloude advocatenplicht.